2025-02-19
Russell Vought : Kiến trúc sư Project 2025 đứng đầu OMB "đầu não" chính sách của TT Trump
Tháng 07/2024, Quỹ Di sản (Heritage Foudation) tung Project 2025 - được quảng cáo trên trang web là « xây dựng chiến thắng bảo thủ thông qua các chính sách, nhân sự và đào tạo » ngay lúc ông Donald Trump đang vận động tranh cử. Dù luôn khẳng định không dính líu đến Dự án 2025, tân tổng thống Mỹ đã bổ nhiệm nhiều nhân vật liên quan vào những vị trí chủ chốt trong chính quyền. Hàng loạt sắc lệnh được ký ngay trong ngày đầu nhậm chức 20/01/2025 của ông Trump đều giống với cương lĩnh của Project 2025 : tinh giản bộ máy Nhà nước, di dân, năng lượng, ngừng viện trợ nhân đạo, rút Mỹ khỏi nhiều tổ chức quốc tế…
Russell Vought là ai ?
Ông Russell Vought trở thành giám đốc Văn phòng Quản lý Hành chính và Ngân sách Nhà Trắng (Office of Management and Budget, OMB) sau khi được Thượng Viện Mỹ thông qua ngày 06/02/2025. Thượng nghị sĩ John Thune, đứng đầu đa số Cộng Hòa ở Thượng Viện, khẳng định giám đốc của OMB « sẽ tấn công hai vấn đề kinh tế chủ đạo : giảm các quy định nghiêm ngặt của chính phủ và tấn công chi tiêu quá mức ».
Russell Vought, luật gia 48 tuổi theo chủ nghĩa dân tộc siêu bảo thủ, từng giữ chức vụ này từ 20/07/2020 đến tháng 01/2021 trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump. Sau đó, ông thành lập Center for Renewing America (Trung tâm đổi mới nước Mỹ) nằm trong chuỗi think tank ở Washington để thúc đẩy chương trình Make America Great Again - MAGA (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) của ông Trump.
Đảng Dân Chủ coi Russell Vought là một trong những người đáng gờm nhất trong đội ngũ thân cận với tổng thống Trump. Giám đốc Văn phòng Quản lý Hành chính và Ngân sách tự coi có nhiệm vụ dỡ bỏ một bộ máy Nhà nước - « một Nhà nước ngầm » mà theo ông, bị đảng Dân Chủ và tư tưởng cấp tiến xâm nhập và vuột khỏi mọi kiểm soát của chính quyền hiện hành.
Trong bài viết « Đổi mới vận mệnh nước Mỹ » trên tạp chí bảo thủ The American Mind năm 2022, được báo Pháp Le Figaro trích dẫn ngày 07/02/2025, ông Vought giải thích : « Cánh tả đã bí mật thông qua một chiến lược thay đổi thể chế, giữ nguyên hệ thống phân chia quyền lực theo Hiến Pháp, nhưng làm biến dạng hoàn toàn phương thức hoạt động, cấu trúc và khả năng phản ứng của các định chế đối với người dân Mỹ. (…) Đất nước chúng ta đang trải qua thời kỳ hậu Hiến Pháp : các thể chế của chúng ta đã bị biến đổi » để trở thành « một chế độ mới, chỉ tôn trọng Hiến Pháp trên lời nói (…) ». Cánh tả bị ông coi là kẻ thù « độc ác », « chế độ đó (dưới thời đảng Dân Chủ) ngày càng quay lại chống người dân Mỹ. Chế độ đó vừa cấp tiến (woke) vừa được vũ trang ».
Tầm quan trọng của OMB
Theo AP ngày 07/02, trong một bài viết đăng trên trang Project 2025 của Heritage Foundation, Russell Vought miêu tả vị trí giám đốc Văn phòng Quản lý Hành chính và Ngân sách Nhà Trắng - OMB là « nơi gần gũi nhất với tâm trí của tổng thống ». OMB « là hệ thống kiểm soát không lưu của tổng thống » và sẽ « can dự vào mọi mặt trong tiến trình chính trị của Nhà Trắng », trở nên « đủ mạnh để vượt qua những quan liêu của các cơ quan triển khai ». Được thành lập năm 1921, OMB nằm trong Văn phòng Điều hành của tổng thống và có nhiệm vụ chuẩn bị ngân sách liên bang.
Chức vụ ít bị công luận « soi mói » nhưng có vị trí chiến lược và quyền lực lớn trong việc thực hiện các mục tiêu của tổng thống. Theo AP, Văn phòng Quản lý Hành chính và Ngân sách hành động như trung tâm thần kinh của Nhà Trắng, thảo ngân sách của Nhà Trắng, những ưu tiên chính trị, quy định… OMB cũng đang điều chỉnh chi tiêu liên bang. Văn phòng này từng công bố một ghi chú nhắm đến việc đóng băng chi tiêu công. Việc này đã gây lo sợ trong trường học, chính quyền bang và tổ chức phi lợi nhuận nhưng sau đó đã bị tư pháp hủy.
Sắc lệnh tổng thống tương đồng với Project 2025
Dù liên tục khẳng định không liên quan đến Project 2025 nhưng theo AFP, những sắc lệnh đầu tiên của tổng thống Trump trong các lĩnh vực Nhà nước liên bang, ngoại giao, quốc phòng, năng lượng… dường như đều bắt nguồn từ tài liệu dài 900 trang mà Russell Vought là một trong những « đầu não ».
Về nhân viên liên bang, một trong những sắc lệnh đầu tiên của tân tổng thống Mỹ là « ngừng » tuyển dụng. Theo Project 2025, biện pháp này « áp đặt kỷ luật tài chính » về kinh phí nhân sự của các cơ quan hành chính và « giảm tình trạng phình ra » của các cơ quan này. Sắc lệnh nêu rõ giám đốc ngân sách Nhà Trắng trình bày một kế hoạch trong vòng 90 ngày để « giảm quy mô lực lượng lao động liên bang thông qua việc cải thiện hiệu quả và cắt giảm nhân sự », sau khi tham vấn với Elon Musk, người đứng đầu Ủy ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE).
Trong một sắc lệnh khác, tổng thống Trump cũng chấm dứt áp dụng các nguyên tắc « đa dạng, công bằng và hòa nhập » (Diversity, Equity and Inclusion, DEI) trong quá trình tuyển dụng nhân viên liên bang trong tương lai. Tại Hoa Kỳ, các phòng nhân sự của chính phủ và doanh nghiệp áp dụng từ lâu chính sách DEI để đa dạng hóa việc tuyển dụng ứng viên dựa trên nguồn gốc, giới tính, khuyết tật… Nhưng đối với Project 2025, văn phòng DEI ở các bang đã trở thành công cụ « phân biệt đối xử phi pháp ». Sắc lệnh của Donald Trump đề cập đến « sự phân biệt chủng tộc bất hợp pháp dưới chiêu bài “công bằng” ».
Về ngoại giao, vài giờ sau khi nhậm chức, tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh tuyên bố Hoa Kỳ rút khỏi Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO), với lý do tổ chức của Liên Hiệp Quốc « quản lý yếu kém đại dịch Covid-19 » và yêu cầu Washington đóng góp tài chính « quá đáng ». Project 2025 chủ trương Hoa Kỳ rút khỏi các tổ chức quốc tế « hoạt động chống lại lợi ích của Mỹ » và đặc biệt là chỉ trích WHO « thất bại và tham nhũng một cách rõ ràng ». Mọi viện trợ quốc tế của Mỹ cũng bị tổng thống Trump đình chỉ, trong đó có hoạt động của USAID… Sau đó, Mỹ cũng rút khỏi Thỏa thuận khí hậu Paris.
Về quốc phòng, ngay ngày 20/01, tổng thống Trump tuyên bố tình trạng khẩn cấp ở biên giới phía nam Hoa Kỳ, nêu lý do « cuộc xâm lược » của di dân, cho nên « các lực lượng vũ trang cần phải thực hiện mọi hành động cần thiết », bao gồm cả « việc xây dựng thêm hàng rào dọc theo biên giới phía nam ». Hơn 1.500 quân nhân được triển khai thêm tới biên giới với Mêhicô, bổ sung vào lực lượng 2.500 quân có tại chỗ. Project 2025 đề cập đến sự tham gia của bộ Quốc Phòng nhằm giúp « chủ động xây dựng bức tường biên giới » và « ngăn chặn tình trạng vượt biên trái phép ».
Về năng lượng, khi vận động tranh cử, ông Donald Trump thường xuyên khẳng định mong muốn « khoan khắp nơi ». Ngay khi nhậm chức, ông đã ký một sắc lệnh « thúc đẩy » việc cấp giấy phép khai thác cho các dự án năng lượng và tài nguyên ở bang Alaska. Project 2025 cũng đặt ưu tiên « phát triển có trách nhiệm các nguồn tài nguyên năng lượng » ở bang sát Bắc Cực.
Tuy nhiên, trong số 57 sắc lệnh được tổng thống Trump ký từ khi nhậm chức ngày 20/01, rất nhiều sắc lệnh đã bị tòa án chặn lại. Trang Ici Radio Canada ngày 16/02 dẫn chứng một số ví dụ : Ngày 23/01, một thẩm phán liên bang đã đình chỉ lệnh kháng cáo về quyền quốc tịch theo nơi sinh của tổng thống Hoa Kỳ. Ngày 28/01, một thẩm phán liên bang quận Columbia đã đình chỉ lệnh đóng băng viện trợ công của Nhà Trắng. Đến ngày 06/02, một thẩm phán Massachusetts đã đình chỉ kế hoạch cho các viên chức liên bang nghỉ việc, nhưng một tuần sau đã thay đổi quyết định. Ngày 14/02, một thẩm phán liên bang thứ hai đã đình chỉ sắc lệnh của tổng thống Trump liên quan đến việc chấm dứt hỗ trợ của liên bang đối với dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho thanh thiếu niên dưới 19 tuổi chuyển đổi giới tính.