2025-02-17 

Việc sa thải Trump khiến tiền lệ 90 năm của Tòa án Tối cao nằm trong tầm ngắm

(Melissa Quinn, CBS, 17//2025)

Việc Tổng thống Trump sa thải các thành viên của các cơ quan và ban quản lý độc lập đã gây ra một loạt các cuộc chiến pháp lý có thể khiến Tòa án Tối cao phải xem xét lại và có khả năng lật ngược phán quyết đã có từ 90 năm trước, bảo vệ một số quan chức nhánh hành pháp khỏi bị cách chức sau những thay đổi chính trị tại Tòa Bạch Ốc.

Kể từ khi trở lại làm tổng thống, ông Trump đã sa thải những người đứng đầu Ban Quan hệ Lao động Quốc gia (National Labor Relations Board - NLRB) và Ban Bảo vệ Hệ thống Công trạng (Merit Systems Protection Board), cũng như giám đốc Văn phòng Đạo đức Chính phủ (Office of Government Ethics) và cố vấn đặc biệt Hampton Dellinger, người giám sát văn phòng điều tra các khiếu nại của người tố giác.

Theo hồ sơ tòa án, các quan chức biết về việc mình bị sa thải thông qua email nêu rõ họ đã bị cách chức khỏi vị trí tương ứng tại cơ quan của mình.

Nhưng trong các vụ kiện sau đó phản đối việc bãi nhiệm họ, một số quan chức đã cáo buộc rằng ông Trump đã vi phạm luật liên bang do Quốc hội thông qua, luật này thành lập các cơ quan và giới hạn tổng thống chỉ được bãi nhiệm các thành viên của họ với lý do chính đáng — trong trường hợp bỏ bê nhiệm vụ hoặc làm sai trái.

Tổng thống đã nói rằng những người đứng đầu các cơ quan hành pháp nên chia sẻ các mục tiêu của chính quyền ông, nhưng việc sa thải này cũng có thể nhằm mục đích gây ra những thách thức pháp lý này, với mục đích cuối cùng là đưa vấn đề này ra Tòa án Tối cao.

Joel Alicea, giáo sư luật tại Đại học Công giáo Hoa Kỳ, chia sẻ với CBS News: "Thực sự chỉ là vấn đề thời gian trước khi một vụ án thử nghiệm được đưa ra tòa, nơi tòa án sẽ có cơ hội bác bỏ vụ kiện của Humphrey".

Alicea đang nhắc đến phán quyết năm 1935 của Tòa án Tối cao trong vụ kiện Humphrey's Executor v. United States, trong đó tòa án đã tạo ra một ngoại lệ đối với quyền bãi nhiệm các viên chức điều hành của tổng thống. William Humphrey, được Tổng thống Herbert Hoover bổ nhiệm vào nhiệm kỳ thứ hai tại Ủy ban Thương mại Liên bang, đã bị Tổng thống Franklin Roosevelt yêu cầu từ chức. Sau đó, tổng thống mới đã sa thải ông, viện dẫn những khác biệt về chính sách của họ, thay vì sa thải ông vì lý do chính đáng. Vụ kiện được chuyển đến một Người thi hành di chúc của Humphrey vì ông đã qua đời không lâu sau khi bị sa thải, nhưng những người thi hành di chúc của ông đã đưa vụ kiện ra để đòi lại tiền lương còn thiếu của ông.

Trong Humphrey's Executor, Tòa án Tối cao thấy rằng Quốc hội có thể áp dụng biện pháp bảo vệ đối với các ủy ban chuyên gia gồm nhiều thành viên được cân bằng theo đường lối đảng phái và không thực hiện bất kỳ quyền hành pháp nào. Tòa án cấp cao đã công nhận một ngoại lệ khác vào năm 1988, áp dụng cho một số viên chức cấp dưới có nhiệm vụ hạn chế và thiếu khả năng hoạch định chính sách hoặc thẩm quyền hành chính đáng kể.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Tòa án Tối cao đã làm suy yếu phán quyết năm 1935 và tái khẳng định quyền của tổng thống trong việc bãi nhiệm các viên chức hành pháp theo ý muốn. Đáng chú ý nhất là vào năm 2020, Tòa án Tối cao đã phán quyết rằng cơ cấu của Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (Consumer Financial Protection Bureau - CFPB) với một nhà lãnh đạo duy nhất có thể bị bãi nhiệm chỉ vì kém hiệu quả, sao nhãng hoặc làm sai trái là vi hiến.

"Trong hệ thống hiến pháp của chúng ta, quyền hành pháp thuộc về tổng thống, và quyền đó thường bao gồm khả năng giám sát và bãi nhiệm các đặc vụ nắm quyền hành pháp thay cho tổng thống", Chánh án John Roberts viết cho đa số bảo thủ của tòa án. "Mặc dù trước đây chúng tôi đã duy trì giới hạn về quyền bãi nhiệm của tổng thống trong một số bối cảnh nhất định, nhưng chúng tôi từ chối làm như vậy khi nói đến các viên chức chính, những người hành động một mình, nắm giữ quyền hành pháp đáng kể".

Hiện nay, gần 5 năm sau, tòa án tối cao đang xem xét lại vấn đề về quyền bãi nhiệm của tổng thống và có thể lật ngược phán quyết đã có gần một thế kỷ cho phép Quốc hội bảo vệ các thành viên của các cơ quan độc lập khỏi việc bị sa thải tùy ý.

Trong đơn kháng cáo khẩn cấp đầu tiên lên Tòa án Tối cao trong nhiệm kỳ thứ hai của chính quyền Trump, tổng chưởng lý dự kiến ​​sẽ yêu cầu tòa án cấp cao cho phép sa thải Dellinger, theo các tài liệu thu được hôm Chủ Nhật.

Hai thẩm phán Clarence Thomas và Neil Gorsuch, được ông Trump bổ nhiệm, đã chỉ ra rằng đã đến lúc Tòa án Tối cao phải hủy bỏ tiền lệ năm 1935.

"Quyết định trong vụ Humphrey's Executor gây ra mối đe dọa trực tiếp đến cấu trúc hiến pháp của chúng ta và do đó là quyền tự do của người dân Hoa Kỳ", Thomas đã viết trong một ý kiến ​​đồng tình với quyết định năm 2020 về CFPB, có sự tham gia của Gorsuch.

Thomas, thành viên lâu năm nhất của tòa án, cho biết trong trường hợp tương lai, ông "sẽ bác bỏ những gì còn sót lại của tiền lệ sai lầm này".

Ba thành viên khác của tòa án, Roberts cùng các thẩm phán Brett Kavanaugh và Samuel Alito, đều có kinh nghiệm làm việc trong nhánh hành pháp, điều này có thể định hình quan điểm của họ về quyền hành pháp.

"Điều này không liên quan gì đến khuynh hướng tư tưởng của các thẩm phán hay tổng thống nào đã bổ nhiệm họ", Alicea nói. "Điều này liên quan đến quan điểm sâu sắc về bản chất của việc bãi nhiệm của tổng thống theo Điều II của Hiến pháp, và đây là quan điểm mà một số thẩm phán này đã có trong nhiều thập kỷ".

Ít nhất một trong những viên chức bị ông Trump sa thải đã thừa nhận rằng bà có thể là một phần của một kế hoạch rộng lớn hơn nhằm vào phán quyết năm 1935 của Tòa án Tối cao. Gwynne Wilcox, chủ tịch Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia, đã nhận được một email thay mặt cho tổng thống vào ngày 27 tháng 1 thông báo cho bà và cố vấn chung của cơ quan rằng họ đã bị "loại khỏi chức vụ thành viên của Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia".

Nhưng Đạo luật Quan hệ Lao động Quốc gia, được Quốc hội thông qua năm 1935, hạn chế lý do bãi nhiệm thành viên hội đồng quản trị là "bỏ bê nhiệm vụ hoặc làm sai trái trong chức vụ" và yêu cầu họ phải nhận được "thông báo và phiên điều trần".

Việc ông Trump sa thải Wilcox là "vi phạm trắng trợn" luật đó, bà viết trong đơn kiện phản đối việc cách chức bà. Nhưng Wilcox cũng nói rằng hành động của tổng thống "rõ ràng là được thiết kế để thử thách quyền lực của Quốc hội trong việc thành lập các cơ quan độc lập như hội đồng".

"Mặc dù bà Wilcox không muốn hỗ trợ tổng thống trong việc thiết lập một vụ án thử nghiệm, nhưng bà cũng nhận thức được thực tế rằng, nếu không có thách thức nào được đưa ra, tổng thống sẽ thực sự thành công trong việc khiến các biện pháp bảo vệ của NLRA - và theo đó là các biện pháp bảo vệ của các cơ quan độc lập khác - trở nên vô nghĩa", luật sư của bà viết.

Trích dẫn Humphrey's Executor, nhóm luật sư của Wilcox viết rằng Quốc hội đã dựa vào quyết định đó trong nhiều thập kỷ khi xây dựng các cơ quan độc lập và cảnh báo rằng "việc từ bỏ nó ngay bây giờ có thể gây ảnh hưởng đến nhiều quyết định của cơ quan".

Nhưng Alicea cho biết nếu sắc lệnh của Humphrey bị đảo ngược, các cơ quan này sẽ chịu sự chỉ đạo của tổng thống.

Ông cho biết: "Người dân Mỹ sẽ kiểm soát chính phủ của mình tốt hơn khi có một tổng thống do họ bầu ra, người giám sát toàn bộ bộ máy hành chính liên bang, và tôi nghĩ đó là một cơ cấu hiến pháp tốt hơn và lành mạnh hơn nhiều so với những gì chúng ta đã có kể từ thời New Deal, khi các cơ quan phần lớn không chịu sự kiểm soát và giám sát trực tiếp của tổng thống, và do đó ít phải chịu trách nhiệm chính trị hơn với người dân Mỹ".

Chính quyền Trump cũng đã vạch ra lộ trình của mình: Họ có kế hoạch thúc giục Tòa án Tối cao bác bỏ lệnh của Người thi hành di chúc của Humphrey.

Trong một lá thư gửi Thượng nghị sĩ Dick Durbin, đảng viên Dân chủ cấp cao tại Ủy ban Tư pháp, có ngày viết là thứ Tư, Quyền Tổng cố vấn Sarah Harris cho biết Bộ Tư pháp tin rằng một số điều khoản bãi nhiệm có lý do chính đáng áp dụng cho các thành viên của các ủy ban gồm nhiều thành viên là vi hiến.

Bà viết rằng bộ này sẽ không còn bảo vệ tính hợp hiến của những điều khoản đó nữa. Harris đặc biệt chỉ ra các biện pháp bảo vệ dành cho các thành viên của ba cơ quan mà chính quyền Trump tin là vi phạm Hiến pháp: Ủy ban Thương mại Liên bang, Ban Quan hệ Lao động Quốc gia và Ủy ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng.

"Trong phạm vi mà Người thi hành di chúc của Humphrey yêu cầu khác, bộ này có ý định thúc giục Tòa án Tối cao hủy bỏ quyết định đó, điều này ngăn cản tổng thống giám sát đầy đủ các viên chức chính trong nhánh hành pháp thực thi luật thay mặt tổng thống và điều này đã bị xói mòn nghiêm trọng bởi các quyết định gần đây của Tòa án Tối cao", Harris viết.

Với tư cách là tổng cố vấn pháp lý, Harris đại diện cho chính quyền liên bang trước Tòa án Tối cao. Ông Trump đã đề cử D. John Sauer, cựu luật sư bào chữa của mình, cho vai trò này nhưng ông vẫn chưa được xác nhận.

Durbin, một đảng viên Dân chủ của Illinois, cho biết khi trả lời lá thư của Harris rằng theo luật của đất nước này trong nhiều thập kỷ, các thành viên của các cơ quan độc lập, lưỡng đảng được bảo vệ khỏi việc bị tổng thống cách chức và chỉ có thể bị sa thải khi có lý do chính đáng.

"Nhưng dưới thời Tổng thống Trump, Bộ Tư pháp sẽ không còn bảo vệ những luật được ban hành hợp lệ này nữa và thay vào đó sẽ thúc đẩy Tòa án Tối cao lật ngược tiền lệ của Tòa án Tối cao gần một thế kỷ trước, duy trì tính hợp hiến của những điều luật này", ông cho biết trong một tuyên bố. "Đây là sự đảo ngược đáng kinh ngạc đối với lập trường lâu đời của Bộ Tư pháp dưới thời các tổng thống Cộng hòa và Dân chủ, nhưng không có gì đáng ngạc nhiên đối với một chính quyền chỉ quan tâm đến những nhóm lợi ích đặc biệt giàu có — chứ không phải người dân Mỹ".


https://www.cbsnews.com/news/trump-firings-agencies-boards-supreme-court-precedent/


NVV dịch