2025-10-25
Mỹ chế tạo máy bay X-BAT nhỏ gọn điều khiển bằng AI không cần đường băng và GPS
(Morgan Phillips, Fox News, 25/10/2025)
Các nhà phân tích cho biết Trung Quốc đã phát triển một chiến lược đáng sợ để tiến hành chiến tranh với Hoa Kỳ: phá hủy máy bay chiến đấu của Mỹ trước khi chúng cất cánh.
Trong hầu hết mọi cuộc xung đột hiện đại, việc vô hiệu hóa máy bay địch trên mặt đất luôn là hành động đầu tiên. Khi Israel tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran hồi đầu năm nay, họ bắt đầu bằng việc phá hủy các đường băng của Iran - khiến không quân Tehran phải nằm im trước khi kịp cất cánh. Nga và Ukraine cũng đã làm điều tương tự trong suốt cuộc chiến đang diễn ra, nhắm vào các sân bay để làm tê liệt máy bay địch. Và khi Ấn Độ đụng độ với Pakistan, loạt đạn đầu tiên đã nhắm vào các căn cứ không quân Pakistan.
Bắc Kinh đã ghi nhớ bài học này. Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã dành nhiều năm xây dựng kho tên lửa chính xác tầm xa — bao gồm cả những tên lửa "sát thủ mẫu hạm" như DF-21D và DF-26 — có khả năng tiêu diệt mẫu hạm Mỹ và tấn công các sân bay Mỹ trên khắp Thái Bình Dương. Mục tiêu: giữ cho không quân Mỹ nằm ngoài tầm bắn trước khi chúng kịp phóng.
Giờ đây, một công ty công nghệ quốc phòng Hoa Kỳ cho biết họ đã phát triển được phương pháp để chống trả. Shield AI, có trụ sở tại San Diego, đã tiết lộ một máy bay chiến đấu điều khiển bằng AI mới, được thiết kế để hoạt động mà không cần đường băng, không cần GPS và không cần liên kết liên lạc liên tục — một chiếc máy bay có thể tự suy nghĩ, bay và chiến đấu.
Shield AI cho biết máy bay phản lực, được gọi là X-BAT, có thể cất cánh thẳng đứng, đạt độ cao 50.000 feet (khoảng 15.200 mét), bay hơn 2.000 hải lý (khoảng 3.600 km) và thực hiện các nhiệm vụ tấn công hoặc phòng không bằng hệ thống tự động tích hợp trên máy bay được gọi là Hivemind. Nó được thiết kế để hoạt động trên tàu, đảo nhỏ hoặc các địa điểm ứng phó khẩn cấp — những nơi mà máy bay phản lực thông thường không thể. Tốc độ lao của máy bay vẫn được giữ bí mật.
"Trung Quốc đã xây dựng một vùng chống bay (denial bubble) trên không, khiến đường băng của chúng ta gặp nguy hiểm", Armor Harris, phó chủ tịch cấp cao phụ trách kỹ thuật máy bay của Shield AI, phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với Fox News. "Về cơ bản, họ đã nói rằng, 'Chúng tôi sẽ không cạnh tranh công nghệ tàng hình trên không - chúng tôi sẽ nhắm mục tiêu vào máy bay của các bạn trước khi chúng cất cánh.'"
Máy bay phản lực này phóng theo phương thẳng đứng và ba chiếc X-BAT có thể nằm gọn trong không gian của một máy bay chiến đấu hoặc trực thăng cũ.
Theo Harris, Hoa Kỳ đã dành nhiều thập kỷ để hoàn thiện khả năng tàng hình và khả năng sống sót trên không, trong khi lại để lực lượng mặt đất dễ bị tấn công. "Cách giải quyết vấn đề đó là tính cơ động", ông nói. "Bạn luôn phải di chuyển. Đây là máy bay chiến đấu VTOL duy nhất đang được chế tạo hiện nay."
Hệ thống tự động Hivemind của X-BAT cho phép nó hoạt động trong môi trường bị phong tỏa hoặc bị nhiễu, nơi mà máy bay thông thường sẽ bị mù. Hệ thống sử dụng các cảm biến tích hợp để phân tích môi trường xung quanh, chuyển hướng tránh các mối đe dọa và xác định mục tiêu theo thời gian thực. "Nó đọc và phản ứng với tình hình xung quanh", Harris nói. "Nó không bay theo một lộ trình được lập trình sẵn. Nếu xuất hiện mối đe dọa mới, nó có thể tự chuyển hướng hoặc xác định mục tiêu, sau đó xin phép con người để tấn công."
Ông nhấn mạnh rằng yếu tố con người vẫn rất quan trọng. "Điều rất quan trọng đối với chúng tôi là luôn có sự tham gia của con người vào việc đưa ra quyết định sử dụng vũ lực sát thương", Harris nói. "Điều đó không có nghĩa là người đó phải có mặt trong buồng lái — có thể là từ xa hoặc được phân công nhiệm vụ — nhưng sẽ luôn có một con người ra quyết định."
Shield AI cho biết X-BAT sẽ sẵn sàng chiến đấu vào năm 2029 và được thiết kế để mang lại hiệu suất của thế hệ máy bay chiến đấu thứ năm hoặc thứ sáu với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với máy bay chiến đấu có người lái. Kích thước nhỏ gọn của máy bay cho phép tối đa ba chiếc X-BAT có thể đặt vừa trên boong của một máy bay chiến đấu hoặc trực thăng truyền thống, giúp chỉ huy linh hoạt hơn trong việc triển khai các phi vụ từ không gian hạn chế.
Mặc dù Shield AI không tiết lộ con số cụ thể, công ty cho biết X-BAT có giá tương đương với chương trình Máy bay Chiến đấu Hợp tác (CCA) của Không quân, thế hệ máy bay không người lái tự động tiếp theo được thiết kế để bay cùng — và cuối cùng là bay trước — các máy bay chiến đấu có người lái. Chi phí thay đổi tùy thuộc vào hệ thống nhiệm vụ và cấu hình, nhưng mục tiêu của công ty là mở rộng quy mô sản xuất để giữ cho máy bay có giá cả phải chăng và bền vững trong suốt vòng đời, phá vỡ cái mà họ gọi là "đường cong chi phí máy bay chiến đấu" truyền thống.
Công ty ước tính máy bay này sẽ mang lại hiệu quả cải thiện chi phí gấp mười lần so với các máy bay phản lực thế hệ thứ năm cũ, bao gồm cả F-35, trong khi vẫn đủ "giá cả phải chăng và có thể sử dụng được" trong chiến đấu cấp cao.
Shield AI đang thảo luận với cả Không quân và Hải quân về việc tích hợp X-BAT vào các chương trình chiến đấu trong tương lai và một số quân đội đồng minh đang tìm hiểu các cơ hội phát triển chung.
Harris cho biết công ty xem X-BAT là một phần của sự chuyển dịch thế hệ hướng tới sức mạnh không quân phân tán — một sự chuyển dịch tương tự như những gì SpaceX đã làm trong không gian. "Trước đây, Hoa Kỳ chỉ có một số ít vệ tinh cực kỳ mạnh mẽ và cực kỳ đắt đỏ", ông nói. "Rồi SpaceX xuất hiện và đưa hàng trăm vệ tinh nhỏ hơn, rẻ hơn vào hoạt động. Điều tương tự cũng đang diễn ra trong không quân. Các nền tảng có người lái sẽ luôn có vai trò, nhưng theo thời gian, các hệ thống không người lái sẽ áp đảo chúng với tỷ lệ 10:1 hoặc 20:1."
Đối với Harris, sự thay đổi đó là về việc khôi phục khả năng răn đe thông qua tính linh hoạt. "X-BAT đặt ra một tình thế tiến thoái lưỡng nan bất đối xứng đối với một đối thủ như Trung Quốc", ông nói. "Họ không biết nó đến từ đâu, và chi phí để chống lại nó rất cao. Nó là một phần quan trọng của một lực lượng chung rộng lớn hơn, trở nên nguy hiểm hơn đáng kể."
https://www.foxnews.com/politics/ai-fighter-jet-x-bat-built-outsmart-chinas-first-strike
NVV