2025-10-20
Ngoại giao đa phương kiểu Pháp hay áp đặt quyết liệt kiểu Trump để kiến tạo hòa bình ?
Hamas và Israel đã đạt thoả thuận ngừng bắn tạm thời vào tuần trước. Dù khá mong manh, nhưng thoả thuận được coi là chiến thắng vang dội trong chiến lược ngoại giao « kiểu Trump », đe doạ, gây áp lực tối đa cho các bên, thay vì kiểu ngoại giao truyền thống như tổng thống Pháp Macron, « dùng lời nói thay vì hành động ».
(RFI, 20/10/2025)
Cách nay 8 năm, những ngày đầu của tổng thống Pháp Emmanuel Macron trên trường quốc tế được báo chí Pháp phân tích bằng những lời có cánh. Les Echos nhận định « không ai ngờ rằng vị tổng thống đặt cải cách kinh tế lên hàng đầu, lại có thể hoạt động ngoại giao tích cực đến thế ».
Là một trong những vị lãnh đạo Pháp hiếm hoi có thể tự tin giao tiếp bằng tiếng Anh, ông Macron đã làm lu mờ cái bóng của người tiền nhiệm François Holland bằng phong cách ngoại giao đa phương « ủng hộ đối thoại thẳng thắn và trực tiếp với tất cả mọi người, với hy vọng đổi lại sẽ nhận được sự hợp tác hữu ích ».
Với các chuyến công du dày đặc, những cái bắt tay « đáng nhớ » với tổng thống Trump và các lãnh đạo quốc tế khác, ông Macron thể hiện bản lĩnh, tạo dấu ấn hòan hảo tại các hội nghị thượng đỉnh như NATO và G7, dập tan những lo ngại về một lãnh đạo trẻ, thiếu kinh nghiệm.
Thế nhưng, 8 năm sau, vẫn cái bắt tay với tổng thống Trump, đường lối ngoại giao của lãnh đạo Pháp lại nhận nhiều chỉ trích : « Phải chăng ông Macron đã bị bôi nhọ », « sỉ nhục » trước cuộc so găng bắt tay với lãnh đạo Mỹ ở thượng đỉnh Sharm El Sheik, vì hòa bình cho Gaza. Tổng thống Trump cũng đã không ngần ngại buông lời bông đùa với lãnh đạo Pháp : « Tại sao hôm nay Macron có vẻ ngần ngại, e dè vậy » ?
Nếu như lãnh đạo Mỹ được tung hô vì đã khởi xướng kế hoạch hòa bình cho Gaza và thúc đẩy việc kí kết thoả thuận ngừng bắn trong giai đoạn đầu giữa Israel và Hamas, thì sự hiện diện của tổng thống Pháp bị coi là lạc lõng, do Pháp không đóng bất cứ vai trò nào trong quá trình trung gian hòa giải. Tổng thống Pháp một lần nữa lại bỏ mặc tình hình chính trị trong nước, công du nước ngòai để dùng lá bài ngoại giao, nhưng « không có trọng lượng ».
"Không ngần ngại sử dụng vũ lực để đạt được hòa bình"
Báo Pháp Le Figaro đã có bài so sánh đường lối ngoại giao của tổng thống Pháp Emmanuel Macron và nguyên thủ Mỹ Donald Trump. Một bên là cách tiếp cận « được cân nhắc » kỹ lưỡng và theo chủ nghĩa đa phương, chủ trương tiến tới hòa bình thông qua đàm phán, đầy do dự. Bên kia là kiểu thẳng tuột đến trắng trợn, đe dọa kẻ thù bằng ngày tận thế, gây áp lực lên đồng minh và nghiền nát mọi vật cản trên đường đi, và không ngần ngại sử dụng vũ lực để đạt được hòa bình. Tình hình tại Trung Đông cho thấy, ngoại giao « kiểu Trump » đã chiến thắng, cho phép đạt được lệnh ngừng bắn (tạm thời) và thả con tin, mở ra hy vọng về nền hòa bình lâu dài trong khu vực, cũng như về cuộc xung đột Ukraina – Nga.
Trên tờ báo cánh hữu Valeurs Actuelles, trong mục diễn đàn (Tribune), Nicolas Conquer, người phát ngôn của tổ chức Những người Cộng Hòa (Mỹ) ở nước ngoài tại Pháp, kết luận rằng trong khi tổng thống Mỹ ký một thoả thuận lịch sử giữa Israel và Hamas, thì ngoại giao Pháp lại lạc lõng, bị mắc kẹt trong chính đường lối của mình. Một bên hành động, còn bên kia đứng nhìn. Một bên làm nên lịch sử, còn bên kia thì bình luận về ký ức của mình.
Nếu như ông Trump sử dụng ngôn ngữ trần trụi, thực dụng thì ông Macron lại tự giam mình trong những cú pháp ngoại giao « hoa mỹ nhưng vô hiệu », cho rằng một lời nói khéo có thể thay đổi thực trạng, đọc câu thần chú về « nền hòa bình công bằng và bền vững », nhưng quên rằng hòa bình không thuộc về người tuyên bố, mà là người kiến tạo.
Những tuần vừa qua, Pháp đã vận động để công nhận Nhà nước Palestine, nhưng hành động này được coi là chỉ mang tính khoa trương, thậm chí bị chỉ trích là một sai lầm khi « quay lưng lại với Israel », như nhận định trên trang Atlantico. Chính phủ Pháp tin rằng sáng kiến do Pháp và Ả Rập Xê Út đưa ra, đã mở đường cho kế hoạch hòa bình của Trump. Một số nhà ngoại giao Pháp trả lời riêng cho báo Figaro thì lại tỏ ra tiếc nuối, có phần cay đắng về việc « Washington không hề biết ơn đối với hành động của Pháp ». Thế nhưng họ cũng thừa nhận rằng đó không phải lý do dẫn đến kế hoạch hòa bình của Mỹ.
Về bản chất, sáng kiến hòa bình mà Paris và Washington đưa ra khác biệt sâu sắc. Emmanuel Macron cho rằng Gaza nên được quản lý bởi chính quyền Palestine, dù không cải cách và nêu ra sự can thiệp của một lực lượng Liên Hiệp Quốc. Về phần mình, Donald Trump tự cho mình đóng vài trò chính trị chủ yếu trong hồ sơ này, và muốn quyết định bản chất của việc can thiệp quân sự, có đàm phán với các nước Ả Rập.
Nếu Pháp và Ả Rập Xê Út coi việc công nhận Nhà nước Palestine là ưu tiên, và vô điều kiện thì Donald Trump coi việc trả tự do cho con tin và chấm dứt chiến sự lên hàng đầu, đe doạ trước khi hứa hẹn hay khen thưởng.
Donald Trump "làm cách mạng" trong giới ngoại giao
Theo Le Figaro, ông Trump có thể làm được điều này vì Hoa Kỳ, cường quốc hàng đầu thế giới, đồng minh chính của Israel, do đó có sức mạnh và đòn bẩy cần thiết để gây áp lực các bên. Thêm vào đó, cũng phải kể đến kiểu ngoại giao của Trump « không tuân theo bất cứ nghi thức truyền thống nào » của bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ. Các đặc phái viên của tổng thống Trump, ví dụ như doanh nhân Witkofff, được cấp những quyền đặc biệt, có cách nhìn nhận về thế giới hòan tòan khác, « là những con cá sấu, những con đực đi đầu bầy đàn ».
Ông Trump cũng gạt kế hoạch hòa bình của Pháp và Ả Rập Xê Út sang một bên, và dùng đòn bẩy là Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ, hai nước ủng hộ tổ chức Huynh Đệ Hồi Giáo, để họ gây áp lực đối với Hamas. Khác với tổng thống Macron, luôn tìm cách dung hòa các quan điểm đối lập, không muốn chọn phe rõ ràng, ông Trump thẳng thừng đe dọa thả bom tiêu diệt Hamas thành tro tàn nếu không đầu hàng, coi Phong trào Hồi giáo cực đoan là kẻ thù, đồng thời gây áp lực mạnh mẽ đối với Israel, công khai thoả thuận lúc chưa hòan tất.
Cho đến nay, Pháp tuyên bố tiếp tục ủng hộ chính quyền Palestine và tiến trình hòa bình, nhưng vấp phải nghi ngờ từ cả Israel lẫn Palestine. Việc công nhận Nhà nước Palestine vô điều kiện bị Israel xem là một sự phản bội, và Israel có thể cản trợ, gây đình trệ hồ sơ này, vì hầu hết các nguồn tài chính đều đi qua Israel. Trong khi đó, Mỹ lại đặt mục tiêu mở rộng Thỏa thuận Abraham với Ả Rập Xê Út, hướng tới một nền hòa bình lâu dài ở Trung Đông, dù hậu chiến vẫn đầy bất ổn, nhất là chưa có giải pháp cho Hamas.
Trump được cho là làm sứt mẻ nền dân chủ, với những hành động góp phần khiến trật tự thế giới bị suy yếu. Thế nhưng, tại Trung Đông, ông Trump có thể tự hào vì giành chiến thắng lớn, được cả thế giới tán thưởng, công nhận, ngay cả từ phe đối lập. Theo báo Pháp Journal du Dimanche, phải chăng ông Trump đã làm « cuộc cách mạng trong giới ngoại giao ». « Ai có thể ngờ rằng vị tổng thống vốn bị cho là bất ổn và thất thường lại có thể giải quyết một cuộc xung đột phức tạp và đẫm máu như Israel-Palestine? »
Tuy nhiên, tờ báo cũng nêu ra những điểm rủi ro trong kiểu ngoại giao này. Thứ nhất, ông Trump duy trì quan điểm kinh tế mang tính lợi ích cá nhân, như muốn « thu lợi » từ cuộc xung đột. Dự án « French Riviera » của Trump ở Gaza cho thấy sự hiểu biết hạn chế về bản chất xung đột, chưa kể những rủi ro địa chính trị toàn cầu, trước tham vọng của lãnh đạo Mỹ như đối với Canada hay Greenland.
Tờ báo cho rằng châu Âu đã quên mất rằng từ nhiều năm qua, thế giới được tạo nên từ những cuộc tranh giành quyền lực và lợi ích xung đột. Về mặt này, dù còn nhiều khuyết điểm, Trump nếu không phải là một hình mẫu "thì ít nhất cũng là một tấm gương".
RFI