2025-09-21
WILLIAM BENNETT: Vụ sát hại Charlie Kirk cho chúng ta biết điều gì về tâm lý người Mỹ
(William J. Bennett, Fox News, 21/9/2025)
"Những người giỏi nhất thì thiếu niềm tin, trong khi những người tệ nhất thì tràn đầy nhiệt huyết."
William Butler Yeats đã viết những lời này về châu Âu sau Đại chiến, nhưng chúng lại vang lên với một sự rõ ràng khủng khiếp trong tuần này khi chúng ta chôn cất Charlie Kirk, người bị sát hại ở tuổi 31 vì tội tranh luận nơi công cộng. Chàng trai trẻ đã xây dựng nên một đế chế hùng biện từ một gara xe hơi ở ngoại ô đã bị bịt miệng bởi một người dường như thấy súng đạn có sức thuyết phục hơn lời nói.
Nhưng đây là điều khiến tôi ấn tượng khi nghĩ về thảm kịch này: Charlie Kirk có lẽ là người Mỹ cuối cùng thực sự tin rằng bạn có thể thay đổi suy nghĩ của người khác bằng một lập luận thuyết phục. Hãy nghĩ xem. Lần cuối cùng bạn thấy ai đó thực sự đổi ý trong một cuộc tranh luận là khi nào? Lần cuối bạn chứng kiến ai đó nói ba từ quý giá nhất trong tiếng Anh: "Tôi đã sai?"
Con trai út của tôi hiểu rõ niềm tin này. Nó gọi điện cho tôi sau khi Kirk mất và chia sẻ một điều có lẽ đã phản ánh dòng máu dân tộc của chúng tôi. "Bố ơi," nó nói, "con từng giống như Charlie Kirk - con từng nghĩ rằng người ta có thể bị thuyết phục bằng lý lẽ."
Con trai tôi đã học được điều ngược lại trong cuộc bầu cử năm 2016, khi đang học cao học. Nó bắt đầu nhận được hàng tá cuộc gọi mỗi ngày từ các bạn cùng lớp muốn tìm hiểu xem làm thế nào nó có thể ủng hộ một người mà họ thực sự tin là phiên bản Hitler thời hiện đại. Những sinh viên cao học này - những người có học thức, thông minh đang theo đuổi bằng MBA - thực sự nghĩ rằng Trump ngang hàng với Hitler và gọi cho con trai tôi vì họ không thể chấp nhận được việc một người như ông ta lại có thể ủng hộ một điều xấu xa như vậy.
Vì vậy, với thiện chí, anh (con trai tôi) đã liên hệ với tất cả những ai liên lạc với mình. Từ lời kể của chính anh: "Tôi đến trường kinh doanh để học những thứ như kế toán, chứ không phải để rèn luyện khả năng tự vệ trước việc bị gọi là Đức Quốc xã. Tôi đã mất bạn bè trong giai đoạn này, và cuối cùng đó là một trong những khoảng thời gian khó khăn nhất cuộc đời tôi."
Tôi xin đưa ra một luận điểm khác thường: Charlie Kirk đã chết vì chúng ta đã quên cách căm ghét đúng đắn. GK Chesterton nhận xét rằng "người lính thực thụ chiến đấu không phải vì anh ta căm ghét những gì trước mắt, mà vì anh ta yêu những gì ở phía sau [hoặc bên cạnh] anh ta." Chúng ta chiến đấu không phải vì căm ghét kẻ thù mà vì yêu thương đồng đội và lý tưởng của đất nước. Chúng ta đã đảo ngược sự khôn ngoan này. Chúng ta dạy thế hệ trẻ căm ghét đối thủ thay vì yêu chính những nguyên tắc của mình. Chúng ta đã biến chính trị thành một môn thể thao đẫm máu chính xác vì chúng ta đã vắt kiệt ý nghĩa siêu việt của nó. Khi bạn tin vào điều gì đó cao cả hơn chính nghĩa của mình, điều duy nhất còn lại là tiêu diệt những kẻ thách thức sự chắc chắn của bạn.
Khi con trai tôi mất bạn bè, nó đã làm một điều khá dễ hiểu. Ngay sau khi Trump đắc cử, nó ngừng tích cực tham gia chính trị—xem tin tức, bàn chuyện chính trị với bạn bè, và đọc lại những bài báo mà nó vẫn đọc hàng ngày. "Tôi thấy mình khó chịu mỗi khi tin tức xuất hiện," nó kể với tôi. "Việc tự bảo vệ mình khỏi bị gọi là Đức Quốc xã, phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính, liên tục chỉ vì truyền đạt những ý tưởng khá hiển nhiên như con trai thì vào nhà vệ sinh nam, con gái thì vào nhà vệ sinh nữ, hay việc ném bom xăng vào xe cảnh sát là một ý tưởng tồi (điều mà một người bạn cùng lớp của nó đã làm trong các cuộc biểu tình về George Floyd) sau một thời gian thực sự khiến nó kiệt sức."
Con trai tôi đã học được một bài học cay đắng và đáng tiếc trong thời gian học cao học, một bài học mà vô số sinh viên khác cũng đã học được trong những năm gần đây. Trường đại học hiện đại, nơi Kirk đã kết thúc cuộc đời mình, đã trở thành điều hoàn toàn trái ngược với những gì John Henry Newman hình dung khi ông viết "Ý tưởng về một trường đại học". Newman đã hình dung ra những thể chế nơi "hình thành nên một thói quen tư duy tồn tại suốt đời, với những phẩm chất là tự do, công bằng, bình tĩnh, ôn hòa và khôn ngoan". Thay vào đó, chúng ta đã tạo ra những nhà máy mong manh, nơi sinh viên phải trả 70.000 đô la mỗi năm để xác nhận những định kiến của họ và tránh xa những tác nhân gây ra chúng.
Những người sáng lập hẳn đã nhận ra Charlie ngay lập tức. Franklin với nhóm junto của ông, Hamilton với báo chí, Jefferson với thư từ, tất cả đều hiểu rằng dân chủ là một lập luận, không phải là một câu trả lời. Madison đã viết trong Federalist 10 về mối nguy hiểm của phe phái, nhưng ông không bao giờ nghĩ rằng chúng ta sẽ giải quyết vấn đề phe phái bằng ám sát.
Đây là một suy nghĩ khác thường khác: Vấn đề không phải là các trường đại học của chúng ta quá chính trị. Chúng không mang tính chính trị theo nghĩa cổ điển "chính trị" mà Aristotle muốn nói khi ông gọi con người là một động vật chính trị. Vấn đề của trường đại học là chúng là những nhà máy nhồi sọ, đặc biệt là trong các ngành khoa học xã hội nhân văn. Chính trị thực sự đòi hỏi sự dấn thân vào sự khác biệt, khả năng sống cùng những người mình bất đồng quan điểm, kỹ năng thuyết phục thay vì ép buộc. Các trường đại học của chúng ta đã thay thế chính trị bằng thần học, và hơn thế nữa, một nền thần học đặc biệt không khoan nhượng.
* Chúng ta đã làm cho cái giá bị kết án quá cao đến nỗi những người có năng lực và nguyên tắc hoàn toàn rút lui khỏi hoạt động công cộng.
Con trai tôi kết thúc bài suy ngẫm bằng những lời ám ảnh tôi: "Trong những khoảnh khắc ấy, sau khi đã nhiều lần lựa chọn sai lầm ở thời điểm đó, con hy vọng mình có đủ niềm tin và lòng dũng cảm để sống như Charlie và sống như Bill." Dĩ nhiên, nó đang ám chỉ Charlie Kirk. Bill khác mà nó nhắc đến chính là cha nó - tôi. Tôi thấy mình nhỏ bé trước sự so sánh này nhưng cũng thấy bối rối trước lời thú nhận của nó. Mặc dù nó thừa nhận đã từ bỏ sự nghiệp và bước vào thế giới tài chính phi chính trị, nó đã tìm thấy sự an ủi và hạnh phúc. Nhưng cái giá phải trả cho xã hội chúng ta là gì?
Đây chính là điều chúng ta đã làm với thế hệ trẻ. Chúng ta đã khiến cái giá phải trả cho sự thuyết phục quá cao, đến nỗi những người có năng lực và nguyên tắc phải hoàn toàn rút lui khỏi các hoạt động cộng đồng. Chúng ta đã tạo ra một thế giới mà im lặng an toàn hơn lên tiếng, tuân thủ an toàn hơn chất vấn, ẩn náu an toàn hơn đứng yên. Có một sự nhẹ nhõm nhất định trong đó. Nhưng điều đó không phải là không có cái giá.
Câu hỏi đặt ra trước mắt chúng ta không phải là liệu chúng ta có thêm những Charlie Kirk nữa hay không - những người trẻ sẵn sàng bất chấp sự thù địch vì niềm tin của mình. Chúng ta sẽ làm được. Câu hỏi là liệu chúng ta có thêm những người như con trai tôi hay không - những người có năng lực nhưng lại rút lui khỏi hoạt động công vì cái giá phải trả đã trở nên quá đắt. Rất ít người thông minh nhất mà tôi biết mơ ước bước vào chính trường - họ mơ về đầu tư mạo hiểm, vốn cổ phần tư nhân, những nơi mà tài năng vẫn có thể phát triển mà không cần sự soi mói về ý thức hệ. Điều này hoàn toàn hợp lý: Kiếm đủ tiền, và có lẽ bạn có thể tạo ra sự thay đổi mà bạn muốn thấy trong xã hội, tách biệt an toàn khỏi đám đông.
Nếu chúng ta không thể khiến nước Mỹ an toàn trở lại cho những cuộc tranh luận - không chỉ là tranh luận dân sự, mà còn là những cuộc tranh luận mạnh mẽ, sôi nổi, thậm chí là giận dữ - thì chúng ta nên ngừng giả vờ rằng mình đang sống trong một nền dân chủ. Theo nghĩa đen, dân chủ có nghĩa là "quyền lực của nhân dân" - ngày nay nó giống như quyền lực của những người luôn bị bất bình. Nếu bạn không bị cơn thịnh nộ nhấn chìm, bạn đang ở nhà nuôi dạy gia đình và đi làm. Vì vậy, các phong trào chính trị cấp tiến tự nhiên thu hút những người tức giận nhất trong chúng ta, chứ không nhất thiết là những người thông thái nhất.
Charlie Kirk đã qua đời ở tuổi 31, nhưng tư tưởng mà anh ấy đại diện - rằng người Mỹ có thể tranh luận để tìm ra sự thật thay vì nổ súng để bịt miệng - không thể chết cùng anh ấy. Thế hệ của con trai tôi xứng đáng được hưởng những điều tốt đẹp hơn là lựa chọn giữa im lặng và cái chết. Họ xứng đáng với những gì Charlie Kirk đã cố gắng trao cho họ: một vị trí trên bàn đàm phán, một tiếng nói trong cuộc trò chuyện, và quyền được lên tiếng mà không bị sát hại vì điều đó. Con cháu chúng ta xứng đáng được như vậy.
https://www.foxnews.com/opinion/william-bennett-what-charlie-kirks-murder-tells-us-about-american-mind
NVV dịch